007. JavaScriptda Array tushunchasi

JavaScriptda Array

JavaScriptda Array — bu ma’lumotlarning tartiblangan to’plamini saqlash uchun ishlatiladigan ma’lumot turi. Arraylarda turli xil ma’lumot turlari (raqamlar, satrlar, obyektlar, va hattoki boshqa arraylar) birgalikda saqlanishi mumkin. Arraydagi har bir element o’zining indeksiga ega bo’lib, bu indeks 0 dan boshlanadi.

Arrayni yaratish

Array yaratishning ikki asosiy usuli mavjud:

1. Literal Sintaksis

Bu usulda kvadrat qavslar ichida elementlar yoziladi:

let fruits = ["apple", "banana", "cherry"];

2. Array Constructor Yordamida

Array konstruktori yordamida ham array yaratish mumkin:

let fruits = new Array("apple", "banana", "cherry");

Array Elementlariga Kirish

Arraydagi elementlarga kirish uchun indekslardan foydalaniladi. Indekslar 0 dan boshlanadi, ya’ni birinchi elementning indeksi 0 ga teng.

console.log(fruits[0]); // "apple"
console.log(fruits[2]); // "cherry"

Array Elementlarini Qo’shish va O’zgartirish

Array elementlarini qo’shish yoki mavjudlarini o’zgartirish uchun indeksdan foydalaniladi.

• Element qo’shish:

  fruits[3] = "orange";
  console.log(fruits); // ["apple", "banana", "cherry", "orange"]
  

• Elementni o’zgartirish:

  fruits[1] = "blueberry";
  console.log(fruits); // ["apple", "blueberry", "cherry", "orange"]
  

Array Uzunligini Aniqlash

Array uzunligi, ya’ni undagi elementlar soni, length xossasi yordamida aniqlanadi:

console.log(fruits.length); // 4

Keling Arrayning sodda Metodlari bilan tanishamiz.

JavaScriptda arraylar bilan ishlash uchun ko’plab metodlar mavjud. Eng keng tarqalgan metodlar:

• push(): Array oxiriga yangi element qo’shadi.

  fruits.push("mango");
  console.log(fruits); // ["apple", "blueberry", "cherry", "orange", "mango"]
  

• pop(): Array oxiridan elementni o’chiradi va qaytaradi.

  let lastFruit = fruits.pop();
  console.log(lastFruit); // "mango"
  console.log(fruits);    // ["apple", "blueberry", "cherry", "orange"]
  

• shift(): Array boshidan elementni o’chiradi va qaytaradi.

  let firstFruit = fruits.shift();
  console.log(firstFruit); // "apple"
  console.log(fruits);     // ["blueberry", "cherry", "orange"]
  

• unshift(): Array boshiga yangi element qo’shadi.

  fruits.unshift("strawberry");
  console.log(fruits); // ["strawberry", "blueberry", "cherry", "orange"]
  

• forEach(): Arraydagi har bir elementga amal bajaradi.

  fruits.forEach(function(fruit) {
    console.log(fruit);
  });
  

• map(): Arraydagi har bir elementga amal bajarib, natijalaridan yangi array hosil qiladi.

  let upperFruits = fruits.map(function(fruit) {
    return fruit.toUpperCase();
  });
  console.log(upperFruits); // ["STRAWBERRY", "BLUEBERRY", "CHERRY", "ORANGE"]
  

• filter(): Ma’lum shartga mos keladigan elementlardan iborat yangi array yaratadi.

  let longFruits = fruits.filter(function(fruit) {
    return fruit.length > 6;
  });
  console.log(longFruits); // ["strawberry", "blueberry"]
  

• reduce(): Arraydagi barcha elementlarni birlashtirib bitta qiymat yaratadi.

  let totalLength = fruits.reduce(function(total, fruit) {
    return total + fruit.length;
  }, 0);
  console.log(totalLength); // 28
  

Arrayni Iteratsiya Qilish

Array elementlarini birma-bir ko’rib chiqish uchun for yoki forEach tsikllaridan foydalanish mumkin:

for (let i = 0; i < fruits.length; i++) {
  console.log(fruits[i]);
}

// yoki forEach yordamida:
fruits.forEach(function(fruit) {
  console.log(fruit);
});

Arrayni Birlashtirish

Arraylarni birlashtirish uchun concat() yoki spread operatoridan (...) foydalanish mumkin:

• concat() yordamida:

  let moreFruits = ["grape", "kiwi"];
  let allFruits = fruits.concat(moreFruits);
  console.log(allFruits); // ["strawberry", "blueberry", "cherry", "orange", "grape", "kiwi"]
  

• Spread operatori yordamida:

  let allFruits = [...fruits, ...moreFruits];
  console.log(allFruits); // ["strawberry", "blueberry", "cherry", "orange", "grape", "kiwi"]
  

Xulosa:

JavaScriptdagi Array — bu tartiblangan ma’lumotlar to’plamini saqlash uchun qulay ma’lumot turi. Arraylar yordamida turli xil operatsiyalarni osonlik bilan bajarish, ma’lumotlarni tartiblash, filtrlar qo’llash va natijalarni qayta ishlash mumkin. Arraylar JavaScriptda keng qo’llaniladi va ularni to’g’ri tushunish dasturlashda juda muhim.

Keyingi postlarda batafsil tanishamiz.